Chrom to niezbędny pierwiastek śladowy, który nasila efekt działania insuliny i wpływa na metabolizm węglowodanów, białka i tłuszczów. Istnieją przesłanki przemawiające za zasadnością stosowania chromu pomocniczo dla uzyskania obniżenia masy ciała i poprawy kontroli stężenia glukozy we krwi u osób z cukrzycą. Artykuł poświęcony jest omówieniu aktualnego rozumienia tych zagadnień oraz przedstawieniu współczesnych zaleceń dotyczących spożycia chromu.

Gdzie można znaleźć chrom (Cr)

Kiedy mówimy o chromie żywieniowym, niezbędnym dla organizmu ludzkiego, to odnosimy się do trójwartościowej postaci chromu (Cr3+ albo Cr(III)). Chrom jest obecny wszędzie dookoła nas – w powietrzu, wodzie i glebie. Znajduje się również w wielu produktach spożywczych. Podobnie jak w przypadku innych składników mineralnych, jego zawartość w pożywieniu jest niska i zmienia się w zależności od ekspozycji środowiskowej na chrom oraz sposobu wytwarzania produktu. Dobrym źródłem chromu jest mięso, skorupiaki, ryby, jaja, produkty zbożowe pełnoziarniste, orzechy oraz niektóre owoce i warzywa.

Tabela. żywieniowe źródła chromu

Funkcje biologiczne

Biologiczne znaczenie chromu odkryto pod koniec lat 50-tych, kiedy stwierdzono, że drożdże piwne zapobiegają związanemu z wiekiem zmniejszeniu zdolności utrzymywania prawidłowego stężenia cukru we krwi u szczurów. Wykryto, ze aktywnym składnikiem jest organiczny kompleks chromu i ten kompleks został nazwany ′czynnikiem tolerancji glukozy′ (ang. Glucose Tolerance Factor – GTF)2. Dokładny skład GTF i mechanizm, poprzez który GTF nasila efekt działania insuliny w organizmie, nie są jeszcze w pełni poznane, ale może on wspomagać wnikanie insuliny do wnętrza komórek przez ułatwianie jej transferu przez błony komórkowe.

Kontrola stężenia cukru we krwi

W cukrzycy typu 2, chociaż trzustka produkuje wystarczające ilości insuliny, komórki mięśniowe i inne tkanki stają się oporne na działania insuliny, co manifestuje się podwyższonym stężeniem cukru we krwi. W wielu badaniach oceniano efekt suplementacji chromu u chorych z cukrzycą typu 2. Niedawno opublikowano meta-analizę wyników 41 badań, na podstawie której wysnuto wniosek, że suplementacja chromu wydaje się poprawiać kontrolę poziomu glikemii we krwi u osób z cukrzycą typu 2, ale autorzy stwierdzają, że nie można jeszcze przedstawić jednoznacznych wniosków i należy przeprowadzić dalsze dobrze zaprojektowane badania kliniczne. U osób bez cukrzycy nie stwierdzono żadnych efektów suplementacji chromem na stężenie glukozy w surowicy krwi.

Kontrola wagi ciała

Chrom oddziałuje na metabolizm glukozy i tłuszczów, toteż badacze zainteresowali się, czy może on wpływać na obniżenie masy ciała i poprawić skład ciała (tj. zmniejszyć ilość tkanki tłuszczowej i zwiększyć masę mięśniową). W kilku wczesnych badaniach stwierdzono, że suplementacja za pomocą chromu prowadziła do większej utraty wagi ciała i obniżenia zawartości tłuszczu w organizmie z porównaniu z placebo, ale w innych badaniach nie potwierdzono tego efektu. Wyniki niedawno opublikowanego badania randomizowanego z zastosowaniem podwójnie ślepej próby, w którym grupa kobiet stosowała podobny sposób żywienia (ze stałą, dobrze określoną energią i zawartością podstawowych składników odżywczych), z dodatkiem lub bez dodatku chromu, wskazują, że suplementacja za pomocą chromu nie wykazuje lepszego efektu niż placebo.

Bezpieczny poziom spożycia

Dotychczas przeprowadzono tylko nieliczne badania dotyczące niezbędności podaży chromu. Jednak, w oparciu o spożycie w typowym sposobie żywienia, naukowe stowarzyszenia żywieniowe w Niemczech, Austrii i Szwajcarii określiły podaż 30 – 100 µg jako odpowiednią dla młodzieży i osób doroslych5. Pozostaje to w zgodzie z wydanymi ostatnio przez Unię Europejską zaleceniami żywieniowymi, w których zapotrzebowanie na Cr3+ określono na 40 µg6. Badania spożycia wykazują, że przeciętny sposób żywienia w Europie dostarcza od 60 µg (Niemcy) do 160 µg (Szwecja) chromu dziennie

Jest nieprawdopodobne, aby chrom zawarty w pożywieniu wywierał jakieś szkodliwe efekty. Jednak dodawanie chromu do różnych produktów spożywczych oraz stosowanie suplementów zawierających chrom jest coraz bardziej popularne. Istnieją obawy, że wysokie dawki chromu mogą mieć szkodliwy wpływ na strukturę DNA i że jego zastosowanie jako suplementu dietetycznego powinno być ponownie przemyślane7. Jednak europejski Komitet Naukowy ds. Żywności stwierdza:

Na podstawie wyników nielicznych badań przeprowadzonych u ludzi można stwierdzić, że nie wykazano żadnych objawów niepożądanych związanych z dodawanym do pożywienia chromem do dawki 1 mg chromu/dzień’5.

Stosuj zróżnicowany sposób żywienia

Ponieważ chrom jest obecny w różnorodnych produktach spożywczych, to zróżnicowany i zbilansowany sposób żywienia powinien dostarczyć wystarczających ilości chromu. Aktualnie nie ma dowodów wspierających potrzebę stosowania suplementacji chromu w ogólnej populacji.

Piśmiennictwo

1. Food Composition and Nutrition Tables, 7^th revised and completed edition, Ed. SW Souci, W Fachmann, H Kraut.Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft mbH, Stuttgart, 2008.
2. Schwarz K and Mertz W. (1959) Chromium III and the glucose tolerance factor. Archives of Biochemistry and Biophysics 85:292-295
3. Balk EM, Tatsioni A, Lichtenstein AH, Lau J, Pittas AG. (2007) Effect of chromium supplementation on glucose metabolism and lipids: a systematic review of randomised controlled trials. Diabetes Care 30:2154-2163
4. Lukaski HC, Siders WA, Penland JG. (2007) Chromium picolinate supplementation in women: effects on body weight, composition and iron status. Nutrition 23:187-195
5. Scientific Committee on Food (2003) Opinion of the Scientific Committee on Food on the tolerable upper intake level of trivalent chromium. Available at:http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scf/out197_en.pdf
6. DYREKTYWA KOMISJI 2008/100/WE z dnia 28 października 2008 r: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:285:0009:0012:PL:PDF
7. Levina A and Lay PA. (2008) Chemical properties and toxicity of chromium (III) nutritional supplements. Chemical Research in Toxicology 21:563-571